آمالگام دندان

الف) استحكام (Strength)

نيرويی كافی جهت مقاومت در برابر شكست، خاصيت اوليه برای هر نوع ماده ترميمی است. در ترميم های آمالگام دندانی، شكست حتی در ناحيه ای بسيار كوچك، به خصوص در لبه های ترميم، سبب ايجاد خوردگی، پوسيدگی ثانويه و همچنين شكست درمان در دراز مدت می گردد.

لذا استحكام آمالگام از جمله خواص مكانيكي مهم اين ماده محسوب می شود.

انواع مختلفی از استحكام برای آمالگام تعريف شده است كه از جمله آنها می توان به:

• استحكام فشاری (Compressive Strength)
• استحكام كششی (TensileStrength)

اشاره نمود و عبارت است از حداكثر نيرويی كه آمالگام می تواند قبل از شكست، تحت فشار يا كشش تحمل نمايد. استحكام فشاری مطلوب ترين و مقاوم ترين نوع استحكام اين ماده می باشد.

زيرا آمالگام در كشش و برش ضعيف است و به همين جهت، حفره به صورتی طراحی می گردد كه بيشترين ميزان نيروی فشاری و كمترين مقدار نيروی كششی و يا برشی بر ترميم وارد شود.

طبق دستورالعمل شماره 1 انجمن دندانپزشكی آمريكا (ADA)، حداقل استحكام فشاری پذيرفته شده برای يك نمونه استوانه ای آمالگام كه يك ساعت پس از سخت شدن، تحت نيروی فشاری با سرعت 0/25 ميلی متر بر دقيقه قرار می گيرد 80 مگاپاسكال می باشد.

براين اساس آمالگام های كروی با مس بالا در مقطع زمانی 1 ساعت پس از تركيب با جيوه، بالاترين استحكام فشاری را دارا هستند كه مقدار آن بيش از 250 مگاپاسكال می باشد. در حاليكه استحكام كششی اين آمالگام ها تنها كسری از استحكام فشاری آنهاست. (50 مگاپاسکال)

ب) خزش (Creep)

خزش به مفهوم تغيير شكل وابسته به زمان يك ماده تحت نيروی استاتيك و يا يك فشار مداوم می باشد.

حتی پس از آنكه آمالگام به طور كامل سخت شد، به علت دارا بودن خاصيت لزج كشسانی (Visco – Elastic) تحت بارهای ايستايی (Static Loads) در مدت زمان طولانی دچار خزش می شود. حداكثر ميزان قابل پذيرش خزش آمالگام 3 درصد می باشد.

بالاترين ميزان خزش معادل 3/6 درصد در نوعی آلياژ تراشه ای با مس پایین و كمترين مقدار (0/05%  تا 0/09% )، در آلياژهای كروی با مس بالا ديده می شود.

به طور كلی بين ميزان خزش و مقدار شكستگی لبه اي آمالگام در كلينيك رابطه مستقيمی وجود دارد.

لازم به ذكر است كه كاهش ميزان خزش در آمالگام هاي با مس بالا، سبب افزايش تردي آن و كاهش ميزان تحمل فشارها در نقاط تماس آمالگام مي گردد كه اين مشكل را مي توان با بكار بردن يك ماده با استحكام نسبتاً زياد در زير آمالگام (موسوم به Base) جهت بهبود تحمل استرس هاي كششی وارده تا حد زيادی برطرف نمود.

ج ) تغييرات ابعادی (Dimensional Change)

آمالگام دندانی می تواند منبسط و يا منقبض شود. به تغييرحجم توده آمالگام تغييرات ابعادی آمالگام گويند. آمالگام های جديد كه بوسيله آمالگاماتورهای مكانيكی تهيه می شوند، عموماً پس از تهيه، كاهش حجم پيدا می كنند.

انقباض اوليه در اين آمالگامها كه پس از مدت كوتاهی (20 دقيقه اول) واقع می شود، مي تواند در نتيجه حل شدن جيوه در ذرات آلياژ باشد. پس از اين مرحله آمالگام مجدداً منبسط می شود اما نهايتاً تغيير حجم آمالگام بصورت منفی است كه حاصل تشكيل تدريجی تركيبات بين فلزی در توده آمالگام است.

تغييرات ابعادی در آمالگام پس از 6 تا 8 ساعت تقريباً متوقف شده و پس از گذشت 24 ساعت به ثبات نهايی خود می رسد.

تنها استثناء در اين مورد، تغييرات ابعادی است كه در نتيجه تماس آلياژهای حاوی روي با رطوبت در خلال تهيه و يا به كار بردن ماده در دهان بوجود می آيد كه به آن انبساط تأخيری (Expantion Delayed) نيز می گويند.

طبق دستورالعمل شماره 1 انجمن دندانپزشكی آمريكا (ADA) مقدار تغييرات ابعادی بايد در محدوده 20 ميكرومتر بر سانتی متر باشد. ثابت شده است كه در اين محدوده تغيير حجم، هيچ ارتباطی مابين موفقيت كلينيكی و مقدار تغييرات ابعادی اندازه گيری شده وجود ندارد.

به طور كلی بيشترين تغييرات ابعادی را آلياژ تراشه ای با مس پایین دارد و مقدار آن برابر 19/7 ميكرومتر بر سانتی متر می باشد. كمترين تغيير ابعادي برابر 1/9 ميكرومتر بر سانتي متر است كه مربوط به آلياژ مخلوط با مس بالاست.

د) خوردگی (Corrosion)

به طور كلی خوردگی، يك تخريب ساختاری پيشرونده در فلزات به دلايل شيميايی و يا الكتروشيميايی در محيط اطراف آن فلزات می باشد.

خوردگی های وسيع در توده آمالگام می تواند سبب افزايش خلل و فرج (Porosity)، كاهش پيوستگی لبه ای ترميم، كاهش مقاومت آمالگام و آزاد شدن تركيبات فلزی به محيط دهان گردد.

هر دو نوع (كم مس و پر مس) در معرض دو نوع خوردگی قرار می گيرد.

انواع خوردگی عبارتند از:

1. خوردگی شيميايی: به بيشترين ميزان قابل مشاهده روی سطح اكلوزال روی مي دهد و لايه تغيير رنگ يافته نازكی از سولفيد نقره سياه رنگ در اين محل تشكيل می شود. در آمالگامهای پر مس، در سطح ترميم، لايه تغيير رنگ يافته، حاوی اكسيد مس است.
2. خوردگی الكتروشيميايی: يكی از روندهای مهم خوردگي بوده و قابليت وقوع در هر نقطه از داخل يا خارج آمالگام دندانپزشكي سخت شده را دارا است.

اين نوع خوردگی در هر نقطه ای كه مناطق مختلف از نظر شيميايی به صورت كاتد و آند عمل می نمايند، روی می دهد.

عمل فوق محتاج ارتباط بين اين مناطق مختلف با نوعي جريان الكتريكي درحضور گونه اي الكتروليت است كه معمولاً بزاق مي باشد.

آند دچار خوردگي شده و محصولات واكنش محلول و يا نامحلول توليد مي نمايد.

در صورتی كه آمالگام دندانپزشكی در تماس مستقيم با ترميم فلزی مجاور مثلاً روكش طلا باشد، در جريان خوردگی، نقش آند را ايفا خواهد نمود.

اين نوع خوردگی الكتروشيميايي اصطلاحاً خوردگی گالوانيك خوانده می شود.

ذرات آلياژ باقی مانده معمولاً به عنوان قوی ترين كاتدها عمل می نمايند.

فازهای حاصل از واكنش جيوه-قلع يا قلع-مس به ترتيب در آمالگام های كم مس و پر مس به عنوان قوی ترين آندها مطرح است.

با تجمع پلاك بر روی آمالگام، اكسيژن محيط كاهش يافته و يون هيدروژن بيشتري تجمع پيدا مي كند كه باعث رفتار آندی شديدتر و خوردگی در آن منطقه می گردد.

در تركها يا شيارهای موجود در ترميم نيز به همين دليل خوردگی ايجاد می شود.

(خوردگی شياری) نواحی در معرض تنش داخل توده آمالگام نيز تمايل بالاتری به خوردگی نشان می دهند (خوردگی ناشی از تنش)